Thursday, March 15, 2012

Post 13: HEPATITIS

Hepatitis  chu thin vûng tihna a ni mai âwm e.  Tum ṭum chu Hepatitis natna chi hrang hrangte hi a tawi zawngin ṭum khatah i han tlar vek mai teh  ang.  Hepatitis thlen thei thil dang awm bawk mahse Viral Hepatitis chungchâng bîk chauh kan sawi dawn a ni.
Viral hepatitis hian thin ro (cirrhosis)  a siam theih bâkan  thin cancer thlentu bulpui ber a ni bawk.   Hepatitis virus chi hrang hrang an awm a, chûng zinga pawimawh  leh lâr zualte chu Hepatitis A, B leh C te hi an ni.
Hepatitis Hrang Hrangte:

Hepatitis A
(HAV)
Hepatitis B
(HBV)
Hepatitis C
(HCV)
Hepatitis D
(HDV)
Hepatitis E
(HEV)
Engnge a nih?
HAV hian thin a tivûng a, mahse a châm rei (chronic) ngai lo.
HBV hian thin a tivûng a, thin ro(cirrhosis) leh thin cancer a thlen thei.
HCV hian thin vûng, thin ro leh cancer a thlen thei.
HDV hian thin a tivûng a, mahse HBV veite chauh a khawih ṭhin.
HEV hian thin a tivûng a, mahse a châm hlen lo.
A hrik kai aṭanga taksaa a lo lanchhuah hun:
Ni 15 – 50. A tlangpuiin ni 30 vêl.
Ni 45 – 160. A tlangpuiin ni 120
Chawlhkâr 2–25. A tlangpuiin chawlhkâr 7 – 9.
Chawlhkâr 2 - 8
Chawlhkâr 2-9 A tlangpuiin ni 40
Engtia inkai darh nge?
HAV vei êk aṭang te, inhnaih chilh taka khawsak ho te leh tui emaw ei tûr thianghlim lo ei aṭangin.
HBV vei thisen, serh tui / chi tui (semen), hriau thianghlim lo hman, mipat hmeichhiat hman aṭangin leh nuin a fapai laiah. (HIV nen a inang)
HBV nen a inang tlangpui a, mahse mipat hmeichhiatna aṭanga kai erawh chu a tam lutuk lo.
HBV kai dan nen a inang..
HAV kai darh dan nen a inang tlangpui.
A lanchhuah dan:
Engtin mah an awm lo mai thei. A châng chuan êk vâr deuh hluak, zun eng uk lam rawngin an zung thei a, chauh hluah hluah, khawsik leh jaundice an nei thei bawk.  
Engtin mah an awm lo mai thei.Ṭhenkhat chuan hritlâng na vak lo neiin, êk vâr, zun eng/uk , chau, khawsik leh jaundice an nei thei bawk.  
Hepatitis dang zawng aiin taksaa lang chhuak a tlêm. Thil dangah chuan HBV nen an inang.  
HBV ang tho.
HBV ang tho.
A enkawl dan:
Enkawlna bîk a awm lo.  Damdawi ina admit a ṭul lem lo mai thei.
Enkawlna bîk a awm lo. A ṭul ang zela a na tinep thei tura ṭanpui Supportive) a ni ber mai.
Interferon  chauh emaw,   virus damdawi ribavirin nena kawpin emaw  an hmang ṭhin.
Enkawlna bîk a awm lo..
Enkawlna bîk a awm lo.
Vaccine :
Vawi hnih , thla 12 tlinin leh a hnu thla 6 ah.
Vawi 3: pian veleh vawi khatna, thla 1 -2ah vawi hnihna, thla 6 -18 ah vawi 3-na.
Vaccine a nei rih lo.
HBV vaccine hian engemaw chen a veng ve thoin an sawi
HBV vaccine hian HDV pawh a vêng.
Vaccine a nei lo..
Tute tan nge kai hlauhawm?
HAV vei nena cheng ho emaw, HAV vei nena sex hmang te, HAV hri lênna hmuna chêng te, mipa leh mipa sex hmang ho zingah te, drug tih chingte.
HBV veiin a naupaiah, HBV vei nena sex hman, Drug ngawl vei, Damdawi ina hnathawk, mipa leh mipa sex hmang, HBV vei nena in pakhata khawsa ho.
1992 hma lama thisen pek (blood transfusion), damdawi ina thawk, drug ngawl vei,  dialysis hmang ṭhin, HCV paiin a naupai ah, mi tam tak kawp lâwr.
HBV kai dan nen a inang.
Ram hnufual tlawha zin ṭhin te, a bîk takin naupai lai ten an kai hma bîk.
Invênna:
Hepatitis A vaccine-in inchiu tûr. Nausen laia inchiu dan a chunga sawi bakah HAV vei hlauhawma awmte tan vaccine lak a ṭha.

HAV virus kai aṭanga chawlhkâr 2 chhungin Immunoglobulin damdawiin an inchiu ṭhin bawk..

Inthiar (êk) zawhah sahbawn leh tuiin kut sil ziah tùr.
Hmanrua/bungrua damlo zun leh ekin a khawih palh theih zawng zawng chu Bleach hmanga sil fai fo tur.

Sex hman fimkhur.
Hepatitis B vaccine lâk
HBV kai aṭanga kâr 2 chhungin Immunoglobulin lâk tur.
Sex hman fimkhur.

Thisen kai rêng rêng Bleach hmanga tihfai tur. Kut kawr (Glove) hman tur.
Hmul mehna te, toothbrush te, inchiuna hriau te midang ta ṭawmpui suh.
Drugs-a inchiu loh tur.
Tatoo te, taksa engemaw lai verh te tih loh tur.
Sex hman fimkhur.

Thisen kai Bleach hmanga tihfai, glove bun tur.
Hmul mehna, toothbrush te inṭawm loh tur.
Drugs-a inchiu te, tattoo leh taksa verh pawhte tih loh tur.
HBV vaccine la rawh.

Sex hman fimkhur.
Ei leh inah fimkhur.

Ek zawh apiangin sahbawn leh tuiin kut sil ziah rawh